«Νεκρές ψυχές» ή μήπως νεκροί στην ψυχή;

του Νικολάι Γκόγκολ

Σκηνοθεσία: Σοφία Καραγιάννη

Θέατρο Θησείον

Τι παράξενη σύλληψη να καταπιαστεί κανείς! Ένας μοναχικός άντρας περιδιαβαίνει την επαρχία της Ρωσίας αναζητώντας "νεκρές ψυχές". Οχι, ο Γκόγκολ δεν μιλάει μεταφορικά. Το κείμενο του μπορεί να είναι πολυεπίπεδο, όμως σίγουρα δεν είναι μεταφυσικό. 

Ο Νικολάι Γκόγκολ δημοσίευσε το μυθιστόρημα Νεκρές Ψυχές το 1842, όταν η ρωσική αυτοκρατορία ήταν ένα απέραντο φεουδαρχικό κράτος. Στην κυριότητα του γαιοκτήμονα βρίσκονταν εκτός από τα αντικείμενα και τα έμψυχα όντα, όπως τα ζώα και οι δουλοπάροικοι εργάτες. Οι δεύτεροι ήταν οι περιβόητες “ψυχές” που καταγράφονταν σε λίστες ιδιοκτησίας.

Ο Τσίτσικωφ, ο πρωταγωνιστής του έργου, επιδιώκει να εξαγοράσει “νεκρές ψυχές”. Επιθυμεί, δηλαδή, να φέρει στην κατοχή του ανθρώπους που στα χαρτιά υπάρχουν, αλλά όχι και στην πραγματικότητα. Βρίσκει, λοιπόν, το "σφάλμα" του συστήματος• ανάμεσα σε δυο απογραφές κάποιοι εργάτες πεθαίνουν. Ο θάνατός τους, όμως, δεν φαίνεται στο "σύστημα" μέχρι τη δεύτερη απογραφή. Στο μεσοδιάστημα αυτοί οι νεκροί λογίζονται για ζωντανοί και τους θέλει!

Γιατί διατηρεί αυτή την εμμονή ο ήρωάς μας; Πρόκειται για ιδιοτροπία ή έχει κάποιο απώτερο όφελος; Πόσο κοστίζει κάτι -ή μάλλον κάποιος- που δεν υπάρχει; Και, τελοσπάντων, ποια η αξία του νεκρού; 

Στη διαδρομή του θα συναντήσει διάφορους τύπους ανθρώπων και θα τους ζητήσει να του πουλήσουν τους νεκρούς τους. Για άλλους οι νεκροί είναι βάρος που σπεύδουν να ξεφορτωθούν, για άλλους αντικείμενο προς εκμετάλλευση. Η μικρογραφία της ρωσικής κοινωνίας της εποχής. Τόσο μακριά από εμάς και τόσο πίσω στον χρόνο, πώς γίνεται να θυμίζει τόσο τη δική μας κοινωνία;

Πόσο κυνική η μεταχείριση των νεκρών ως καταλόγου ονομάτων; Γιατί βρίσκονται σ’ αυτή τη λίστα; Πώς είναι δυνατόν από τη μια στιγμή στην άλλη να μην αναπνέεις, να μην έχεις οξυγόνο; Ενδιαφέρεται κανείς να μάθει πώς πεθαίνουν οι άνθρωποι ενός κατώτερου θεού; Ποια η διαφορά στην τιμή ενός νεκρού πεταλωτή από έναν νεκρό σιδερά; Έχει παραπάνω αξία ο ενάρετος από τον μεθύστακα μουζίκο μετά θάνατον;

Η ομάδα GAFF για ακόμη μία φορά παραδίδει μαθήματα υποκριτικής σωματικού θεάτρου. Ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης σκοτεινός και μυστηριώδης είναι ο Τσίτσικωφ, ο ιδιόρρυθμος αγοραστής. Η τοποθέτηση των θέσεων εκατέρωθεν της σκηνής του θεάτρου Θησείον, δίνουν τη δυνατότητα στον θεατή να θαυμάζει τη σκυφτή του στάση καθόλη την διάρκεια της παράστασης. Οι κινήσεις του μελετημένες, οι παύσεις του κινηματογραφικά δοσμένες. 

Οι άνθρωποι που συναντάει, ενσαρκώνονται αριστοτεχνικά από τους Κωνσταντίνο Πασσά, Γιάννη Μάνθο, Διονύση Λάνη, Χρήστο Παπαδόπουλο. Ο κάθε χαρακτήρας δεν θυμίζει σε τίποτα τον άλλο, απολύτως κωμικοί και ταυτόχρονα βαθιά τραγικοί φέροντας ο καθένας τα σημάδια από τα τραύματά του. Δεκάδες καθαροί χαρακτήρες υπηρετούνται και εναλλάσσονται ραγδαία σε μια καλοκουρδισμένη μηχανή.

Αυτή η ακρίβεια κινήσεων, λέξεων, παύσεων κι εκφράσεων, αυτό το απόλυτα χορογραφημένο γαϊτανάκι των εφήμερων σχέσεων-αγοραπωλησιών που ξεδιπλώνονται μπροστά μας, είναι το αποτέλεσμα του χειρουργικού σκηνοθετικού αγγίγματος της Σοφίας Καραγιάννη. Η πάντα ιδιαίτερη ματιά της εξειδικεύεται εδώ στη μετουσίωση ενός καταρχήν σατιρικού κειμένου σε σχόλιο για τη μεταχείριση των ανθρώπων –νεκρών και ζωντανών- ως αριθμών, καταλόγων, αντικειμένων στυγνής εκμετάλλευσης κι ευτελούς μεταχείρισης, προπάντων ως εμπορευμάτων, ως προϊόντων προς αγορά και πώληση.

Όπως μας έχει συνηθίσει η ομάδα GAFF, η παράσταση διαπνέεται από μια πολύ συγκεκριμένη αισθητική. Τα κοστούμια της Γεωργίας Μπούρδα και το μακιγιάζ της Στέλλας Χατζοπούλου συνεισφέρουν σε μια ατμόσφαιρα μεταιχμιακή μεταξύ ύπαρξης και ανυπαρξίας, σε έναν κόσμο που εξαρχής προμηνύει το τέλος. 

Όσο κι αν μας συνεπαίρνει ο Τσίτσικωφ στην προσπάθειά του να κατακτήσει αυτόν τον παράξενο στόχο, όσο κι αν εξοικειωνόμαστε μαζί του, στο τέλος αναπόδραστα αναρωτιόμαστε, τελικά ποιοι είναι οι νεκροί; Αυτοί που πέθαναν ή αυτοί που μεταχειρίζονται τους νεκρούς σα λίστα ονομάτων;  "Νεκρές ψυχές" ή νεκροί στην ψυχή;

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Σκηνοθεσία: Σοφία Καραγιάννη

Ελεύθερη απόδοση-Διασκευή: Σοφία Καραγιάννη

Σύμβουλος Δραματουργίας: Σβετλάνα Μαμαλούι

Σκηνικά-Κοστούμια: Γεωργία Μπούρδα

Πρωτότυπη μουσική: Γιώργος Χριστιανάκης

Επιμέλεια κίνησης: Μαργαρίτα Τρίκκα

Σχεδιασμός φωτισμών: Βασιλική Γώγου

Βοηθός Σκηνοθέτη: Μαρία Χαριτοπούλου

Μακιγιάζ: Στέλλα Χατζοπούλου

Φωτογραφίες: Χριστίνα Φυλακτοπούλου

Trailer: Στέφανος Κοσμίδης

Επικοινωνία: Χρύσα Ματσαγκάνη

Παραγωγή: GAFF

Ερμηνεία (αλφαβητικά): Ιωσήφ Ιωσηφίδης, Διονύσης Λάνης, Γιάννης

Μάνθος, Χρήστος Παπαδόπουλος, Κωνσταντίνος Πασσάς

Πού: θέατρο Θησείον

Πότε: Τετάρτη στις 19:00

Παρασκευή & Σάββατο στις 21:00

Κυριακή στις 18:15