(Θεατρο)ιστορίες γι’ αγρίους
Υπάρχουν παραστάσεις που εξαρχής σου δείχνουν ότι θα είναι σπουδαίες. Σε άλλες παραστάσεις καταλαβαίνεις πολύ γρήγορα ότι δεν θα σου αρέσουν. Υπάρχει όμως και μια κατηγορία παραστάσεων που δεν ξέρεις τι γνώμη θα έχεις μέχρι το τέλος.
Μια τέτοια παράσταση ήταν οι Πέρσες του Αισχύλου από το Εθνικό θέατρο, σε σκηνοθεσία Ντιμίτρι Γκότσεφ, το 2009.
Το καστ, πολύ δυνατό: Άτοσσα (βασίλισσα των Περσών, μητέρα του Ξέρξη) η Αμαλία Μουτούση, Ξέρξης ο Νίκος Καραθάνος, Δαρείος ο Μηνάς Χατζησάββας και στον Χορό μεταξύ άλλων οι Στεφανία Γουλιώτη, Κόρα Καρβούνη, Λαέρτης Βασιλείου, Δημήτρης Ήμελλος, Νίκος Κουρής.
Ο Γκότσεφ έβαλε 3 στοιχήματα και, κατά την γνώμη μου, τα κέρδισε και τα 3.
Πρώτον, οι γέροντες του Χορού των Περσών έγιναν γυναίκες που περιμένουν τους άντρες τους να γυρίσουν από τον πόλεμο. Δεύτερον, έβαλε τον Χορό να μιλάει ταυτόχρονα, το γνωστό σπρεχκόρ (το οποίο εγώ απεχθάνομαι). Τρίτον, έβαλε έναν έξτρα ρόλο, κάτι σαν τρελό του χωριού που σχολίαζε τα δρώμενα, τον οποίο ερμήνευε η Λένα Κιτσοπούλου.
Η παράσταση ξεκίνησε αρκετά βαρετά, εξαιτίας του μονότονου σπρεχκόρ. Αποτέλεσμα ήταν το κοινό να κάνει κάτι που δεν έχω ξαναδεί στην Επίδαυρο: σχολίαζε εξαρχής το τι έβλεπε, χωρίς να το νοιάζει αν ακούγεται. Το ρίξαμε στην πλάκα, γιατί αν ήταν η παράσταση να παραμείνει έτσι για δύο ώρες, θα ήταν απάλευτη. Από πολύ νωρίς, επίσης, μέρος του κοινού άρχισε να αποχωρεί. Δεν θυμάμαι να έχω δει πολυπληθέστερη αποχώρηση θεατών από το θέατρο. Αν και μάλλον δεν ήταν ο σκοπός της, είδαμε μια παράσταση εντελώς διαδραστική.
Και τότε, σιγά σιγά, άρχισαν όλα τα στοιχήματα να αποδίδουν.
Το πρώτο, η αντικατάσταση των γερόντων με γυναίκες, λειτούργησε όταν ο αγγελιοφόρος που ανακοινώνει την ήττα στην Σαλαμίνα, μπαίνει στην σκηνή ως ομάδα επιζώντων Περσών στρατιωτών από την ναυμαχία. Είναι οι άντρες τους οποίους περίμεναν με αγωνία οι γυναίκες. Από εκεί και μετά ενώνονται και σχηματίζουν έναν μικτό Χορό (που αντιπροσωπεύει καλύτερα μια σύγχρονη κοινωνία).
Το δεύτερο, το σπρεχκόρ, σπάει στα λόγια του αγγελιοφόρου, που απαγγέλονται από όλους τους στρατιώτες αλλά όχι ακριβώς ταυτόχρονα, δημιουργώντας με μοναδικό τρόπο την ατμόσφαιρα της μάχης. Ειδικά η στιγμή όπου μέσα από την (υποθετική) ομίχλη ακούγεται η ιαχή “Ίτε παίδες Ελλήνων” από πολλά διαφορετικά σημεία και ξεκινάει το μακελειό της ναυμαχίας, μου προκάλεσε ανατριχίλα. Ειλικρινά, δεν πιστεύω ότι υπάρχει καλύτερος τρόπος να ειπωθεί ο συγκεκριμένος μονόλογος.
Αναπάντεχα, λειτούργησε και η τάση του κοινού να σχολιάζει. Την στιγμή που εμφανίζεται ο Ξέρξης στο βάθος, πίσω από την ορχήστρα της Επιδαύρου, ο Χορός αρχίζει να μουρμούριζει "ο Ξέρξης!" Την ίδια ώρα, μέρος του κοινού ρωτάει "ποιος είναι αυτός;" και οι υπόλοιποι απαντούν "ο Ξέρξης!" Ένα μουρμουρητό απλώθηκε σε όλο το θέατρο: "ο Ξέρξης, ο Ξέρξης, ο Ξέρξης!". Κι έτσι, η είδηση της επιστροφής του Ξέρξη μεταδόθηκε σαν πυρκαγιά από την ορχήστρα ως το Άνω Διάζωμα του θεάτρου!
Και φτάνουμε στον “τρελό του χωριού”. Στο φινάλε του έργου, ο "τρελός" κάθεται στο κέντρο της ορχήστρας, την θυμέλη, και κάνει ένα τελευταίο σχόλιο. Εκείνη τη στιγμή, μια θεάτρια από το δεξιό "ημιχόριο" του κοινού φωνάζει "κατέβα από την θυμέλη!" θεωρώντας προφανώς ότι η ηθοποιός βεβήλωνε το ιερό μας θέατρο. Κάποιος από το αριστερό "ημιχόριο" του κοινού της απαντάει "σκάσε, βλάχα!" και όλο το αριστερό ημιχόριο του κοινού (μαζί κι εγώ) ξεσπάει σε χειροκροτήματα.
Το ακόμα πιο ωραίο είναι ότι το σχόλιο που μόλις είχε κάνει ο "τρελός" ήταν κάτι του στυλ "ο κόσμος βλέπει ό,τι συμβαίνει, αλλά δεν αντιλαμβάνεται τι βλέπει", που στα μάτια μου περιγράφει ακριβώς την στάση όσων νόμισαν ότι βεβηλώθηκε το θέατρο.
(Να σημειώσω εδώ, ότι ακριβώς μια εβδομάδα πριν τους Πέρσες, η Έλεν Μίρεν ως Φαίδρα έσπαγε ένα κανάτι πάνω στην θυμέλη, σε μια μέτρια παράσταση του Εθνικού Θεάτρου της Βρετανίας. Τότε δεν θίχτηκε κανείς.)
Όπως νομίζω καταλάβατε, ήταν μια παράσταση που δίχασε το κοινό. Και για μένα ξεκίνησε με τους χειρότερους οιωνούς. Στην πορεία όμως με κέρδισε, γιατί κάθε σκηνοθετική πρόταση είχε δουλευτεί σοβαρά και έδωσε ταυτότητα στο έργο, σεβόμενη το πρωτότυπο κείμενο.