Ορέστεια του Αισχύλου
Σκηνοθεσία: Θεόδωρος Τερζόπουλος
Εθνικό Θέατρο
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
Παρασκευή 12/7/24
Την Παρασκευή είδαμε στην Επίδαυρο ένα masterclass σκηνοθεσίας. Η Ορέστεια του Τερζόπουλου είναι μια παράσταση που θα μείνει ως μέτρο σύγκρισης για τις παραστάσεις στην Επίδαυρο τα επόμενα χρόνια.
Το θέατρο της Επιδαύρου είναι ένα μαγικό μέρος όπου μπορεί κανείς να δει αριστουργήματα, αν πετύχει δημιουργούς που να γνωρίζουν πώς να το χρησιμοποιήσουν. Ο Θεόδωρος Τερζόπουλος μας απέδειξε (για πολλοστή φορά) ότι είναι ένας τέτοιος δημιουργός, ίσως και ο καλύτερος. Χρησιμοποιώντας την Γεωμετρία, τα βασικά χρώματα, το φως και την σκιά, τα ανθρώπινα σώματα και την ανθρώπινη φωνή, σκηνοθέτησε μια υπερβατική παράσταση, που δύσκολα θα ξεπεραστεί αισθητικά. Σκηνοθέτησε με ρυθμό, τόσο στον χρόνο όσο και στον χώρο.
Ο Τερζόπουλος σκηνοθετεί για όλους τους θεατές αυτού του τεράστιου θεάτρου, από την πρώτη σειρά ως την τελευταία του Άνω Διαζώματος. Εδώ και πολλά χρόνια δεν συνηθίζω να βλέπω παραστάσεις από το Άνω Διάζωμα γιατί έχω την αίσθηση ότι χάνω μεγάλο μέρος της παράστασης. Αυτή την φορά βρέθηκα αναγκαστικά στο Άνω Διάζωμα, αλλά δεν ένιωσα ότι η εμπειρία μου ήταν μειωμένη. Το αντίθετο μάλιστα: το μέγεθος και η καθαρότητα των κινήσεων και του λόγου των ηθοποιών κατάργησαν τις αποστάσεις.
Η δουλειά που έχει κάνει όλος ο θίασος στον λόγο και στο σώμα είναι τρομερή. Η ιδιαίτερη, σχεδόν τελετουργική κινησιολογία του Τερζόπουλου, απαιτεί την ενεργοποίηση ολόκληρου του σώματος των ηθοποιών. Σε συνδυασμό με τις 3,5 ώρες διάρκειας της παράστασης, ήταν ένας άθλος, ειδικά για τον Χορό. Ο οποίος Χορός ήταν ο καλύτερος που έχω δει στην Επίδαυρο. Με τα σώματά του δημιούργησε εκπληκτικές εικόνες και καταχειροκροτήθηκε στην εντυπωσιακή είσοδό του στις Ευμενίδες. Αντίστοιχα, οι ηθοποιοί που υποδύθηκαν τους χαρακτήρες-Αρχέτυπα της τριλογίας μας έδωσαν μια πολύ συγκεκριμένη και ενδιαφέρουσα εκδοχή τους.
Σε αντίθεση με τον Χουβαρδά, ο οποίος στον φετινό Βασιλιά Ληρ σκηνοθέτησε ηχητικά την κάθε συλλαβή, δεσμεύοντας τους ηθοποιούς του, ο Τερζόπουλος άφησε τους ηθοποιούς να εξερευνήσουν με τις φωνές τους τον ήχο και τα συναισθήματα που παράγονται, μιλώντας πολλές φορές κατευθείαν στο υποσυνείδητο των θεατών. Καλύτερο παράδειγμα ήταν η εκπληκτική Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ, που δίκαια απέσπασε το αυθόρμητο χειροκρότημα του κοινού. Φοβερή (με κάθε σημασία της λέξης) ήταν και η Κλυταιμνήστρα της Σοφίας Χιλλ.
Το “στυλιζάρισμα” στην υποκριτική στο οποίο οδηγεί η μέθοδος του Τερζόπουλου, ταιριάζει στο μέγεθος της Επιδαύρου και οδηγεί τον θεατή σε μια ξεχωριστή εμπειρία, κατά την οποία όμως χάνεται μέρος από το νόημα του κειμένου. Για παράδειγμα, δεν φάνηκε (στο μέγεθος που θυμάμαι από το κείμενο του Αισχύλου) η δολοπλοκία της Κλυταιμνήστρας για να φέρει τον Αγαμέμνονα μέσα στο παλάτι. Αντίστοιχα, η συνάντηση Κλυταιμνήστρας - Ορέστη στις Χοηφόρους πέρασε και σχεδόν “δεν άγγιξε”, ενώ είναι ένα από τα πιο δυνατά σημεία της Ορέστειας. Αν σκοπεύετε να δείτε την παράσταση, θα πρότεινα να διαβάσετε την υπόθεση και των τριών τραγωδιών, ώστε να την ευχαριστηθείτε περισσότερο. Επίσης, θα βοηθήσει αν διαβάσετε το κείμενο που περιγράφει την παράσταση στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου.
Οι Χοηφόροι ήταν η πιο “ριγμένη” τραγωδία της τριλογίας. Αν και ο Χορός έφτιαξε εξίσου υπέροχα σχήματα με το υπόλοιπο έργο, η αίσθησή μου ήταν ότι λειτούργησε απλώς ως η γέφυρα ανάμεσα στον Αγαμέμνονα και τις Ευμενίδες. Νομίζω ότι κάπου εκεί το έργο έκανε και μια μικρή κοιλιά, αν κρίνω και από την αύξηση του βήχα των θεατών, ο οποίος είχε κυριολεκτικά κοπεί στον Αγαμέμνονα.
Το σχόλιο του σκηνοθέτη στο τέλος του έργου και η σύνδεσή του με το σήμερα ήταν ευπρόσδεκτα και πολύ εύστοχα, αλλά τα ένιωσα κάπως βεβιασμένα, ίσως επειδή κινούνται σε διαφορετική κατεύθυνση από το μήνυμα που είχα αποκομίσει όταν είχα διαβάσει το έργο του Αισχύλου. Σε όλη την διάρκεια των Ευμενίδων είχαν γίνει αλλαγές, που τις έφεραν πιο κοντά στην σύγχρονη παγκόσμια πολιτική κατάσταση και εξυπηρέτησαν το νέο φινάλε. Σε αυτό το πλαίσιο, η αναπαράσταση της θεάς Αθηνάς, αν και ξένισε πολλούς θεατές, κατά την γνώμη μου ήταν εξαιρετικά εύστοχη. Παρουσίασε μια πολιτικό-δημαγωγό, που “ξεγέλασε” επιτυχημένα τις Ερινύες (σε μια υπέροχη σκηνή μεταστροφής), αλλά και το κοινό, το οποίο χειροκρότησε στην ανακοίνωση της ίδρυσης του Αρείου Πάγου, σαν να βρίσκεται σε προεκλογική ομιλία.
Συνολικά, είναι μια παράσταση στην οποία έχει γίνει εξαιρετική δουλειά από όλους τους συντελεστές της, πάνω και γύρω από την σκηνή. Σας προτείνω να την δείτε όπου την πετύχετε. Πιστεύω ότι θα διαμορφώσει το αισθητικό κριτήριο των θεατών για τις μελλοντικές παραστάσεις στην Επίδαυρο. Μπορεί να εμπνεύσει νέους δημιουργούς να πειραματιστούν, υπενθυμίζοντάς τους ταυτόχρονα το μέγεθος της δουλειάς που χρειάζεται για να σταθούν επάξια στην Ορχήστρα της Επιδαύρου. Δουλειά που δυστυχώς την βλέπω σπάνια, για αυτό και πολλές παραστάσεις “καταπίνονται” όταν βρεθούν εκεί.